نویز شدید یکی از مخاطرات شغلی فراگیر است که اثرات منفی زیادی دارد؛ از جمله: افزایش فشار خون، اختلالات خواب، اضطراب و استرس، وزوز، تغییر موقت آستانه های شنوایی و کم شنوایی ناشی از نویز (NIHL). ضربه ی صوتی عبارتست از تغییر موقت آستانه های شنوایی که بر اثر قرار گرفتن حاد در معرض نویز تکانه ای کوتاه مدت ایجاد می گردد. کم شنوایی ناشی از نویز نوعی نقص شنیداری حسی- عصبی می باشد که ناشی از آسیب برگشت ناپذیر به مکانیسم های شنیداری گوش داخلی است. این نوع کم شنوایی از فرکانسس های بالا / زیر (6-3 کیلوهرتز) شروع شده و با قرار گرفتن مداوم در معرض اصواتی با شدت بالا، به تدریج پیشرفت می کند. به عبارت ساده تر کم شنوایی ناشی از نویز، کم شنوایی دائمی ناشی از تداوم ضربه ی صوتی است.
اولین علامت کم شنوایی ناشی از نویز، notch است که معمولا” در فرکانس 4000 هرتز در ادیوگرام مشاهده می شود. با ادامه قرارگیری در معرض نویز، این notch عمیق تر و پهن تر شده و تأثیر بیشتری بر ارتباطات گفتاری فرد مبتلا می گذارد. این کم شنوایی اغلب متقارن است؛ اما برخی از انواع نویز‌ها مانند نویز ناشی از دستگاه های کارخانه یا تیراندازی می توانند سبب ایجاد کم شنوایی نامتقارن شوند.
پاتوفیزیولوژی کم شنوایی ناشی از نویز
در حلزون گوش داخلی صفحه ای به نام غشاء پایه وجود دارد. سلول های حسی شنیداری در ردیف هایی بر روی غشاء پایه قرار گرفته اند. بر روی سطح فوقانی این سلول ها، شاخک هایی نازک به نام استریوسیلیا وجود دارد. به همین دلیل اصطلاحا” به سلول های حسی حلزون، سلول مویی گفته می شود. برای این که ما بتوانیم صدایی را درک کنیم، می بایست این صدا نیرویی را به استریوسیلیای سلول های مویی وارد کند. چنانچه این نیرو شدید باشد، می تواند سبب تحریک متابولیک بیش از حد سلول های مویی، و در نهایت آسیب و مرگ آن ها شود. به عبارت ساده تر، کم شنوایی ناشی از نویز نشان دهنده ی وارد شدن فشار شدید به ساختارهای ظریف گوش داخلی است. این نوع کم شنوایی می تواند به صورت ناگهانی و با یک بار شنیدن صدایی مانند شلیک گلوله یا انفجار ایجاد شود. همچنین ممکن است به صورت تدریجی و بر اثر گوش دادن به موسیقی با صدای بلند، کار کردن طولانی مدت در محیط های پر سر و صدا و … ایجاد شود.
چنانچه فرد همزمان با نویز، در معرض مواد اتوتوکسیک (مواد سمی برای گوش) مانند حلال ها و فلزهای سنگین قرار گیرد، پتانسیل آسیب رسانی نویز افزایش خواهد یافت. همچنین هر زمان که قرارگیری در معرض سطوح آسیب رسان نویز متوقف گردد، پیشرفت کم شنوایی نیز متوقف خواهد شد.
میزان حساسیت افراد در برابر کم شنوایی ناشی از نویز متفاوت است؛ اما علت این که چرا برخی افراد در برابر آسیب صوتی مقاوم بوده و برخی دیگر بسیار حساس هستند، هنوز به طور دقیق مشخص نشده است. آزمایشات اخیر بر روی حیوانات نشان می دهند که ممکن است رادیکال های اکسیژن آزاد، واسطه ای برای آسیب نویز به سلول های مویی باشند. بنابراین ممکن است در آینده، استفاده از عناصر محافظ شیمیایی مانند آنتی اکسیدان ها و همچنین شناسایی فاکتورهای خطر برای حساسیت به کم شنوایی ناشی از نویز، جلوگیری و درمان این نوع کم شنوایی را مؤثرتر کند.
میزان شیوع کم‌شنوایی ناشی از نویز چقدر است؟!
کم شنوایی ناشی از نویز، بعد از پیرگوشی (کم‌شنوایی ناشی از افزایش سن) دومین نوع رایج کم شنوایی حسی- عصبی است. این نوع کم شنوایی از زمان آغاز انقلاب صنعتی شناخته شده و در ابتدا با عنوان ” بیماری سازنده های دیگ بخار” مطرح می شد. زیرا بسیاری از کارگرانی که در کارخانه های دیگ بخار کار می کردند، به آن مبتلا می شدند. در جامعه ی پرسروصدای امروز، حتی کودکان و نوجوانان نیز در معرض خطر کم شنوایی هستند؛ بر اساس گزارش CDS (مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها) در آمریکا سالیانه 40 میلیون نفر با محدوده سنی 50-20 سال، بر اثر مواجهه با سر و صدای زیاد دچار کم شنوایی می شوند. اخیرا” مطالعه ای شواهدی از وجود کم شنوایی فرکانس بالا را در یک سوم دانشجویان نشان می دهد.شیوع کم شنوایی شغلی در مردان تقریبا” دو برابر زنان است؛ زیرا مردان نسبت به زنان در سنین کمتری وارد محیط شغلی شده و همچنین ساعت کاری آن‌ها معمولا” طولانی تر از زنان است. همچنین مردان بیشتر وارد شغل های پرسروصدا مانند معدن می شوند.
چه اصواتی می توانند باعث ایجاد کم شنوایی شوند؟!
می توان نویز (هر نوع صدای نا خواسته و مزاحم) را با دو اصطلاح شدت (که به عنوان بلندی درک می شود) و فرکانس (که به عنوان زیروبمی درک می شود) توصیف کرد. هم شدت و هم مدت زمان قرارگیری در معرض نویز، پتانسیل آسیب به سلول های مویی گوش داخلی را تعیین می کند. حتی اصواتی که بلندی آن ها برای فرد آزاردهنده نیست هم می توانند مضر باشند.
شدت صوت به عنوان سطح فشار صوتی در مقیاس لگاریتمی “دسی بل” اندازه گیری می شود. قرارگیری در معرض نویز اغلب بر اساس dB (A) اندازه گیری می شود. این مقیاس برای اصوات فرکانس بالا که گوش انسان به آن‌ها حساس تر است، تعدیل شده است. چنانچه فرد به طور مداوم به مدت 8 ساعت در معرض نویزی با میانگین شدتی 85 dB (A) قرار گیرد، نویز سبب کم شنوایی دائمی خواهد شد. بر اساس مقیاس لگاریتمی، با 3 دسی‌بل افزایش فشار صوتی، شدت صوت دوبرابر می شود. بنابراین 4 ساعت قرار گرفتن در معرض نویزی با شدت 88 dB (A) برابر است با 8 ساعت قرار گرفتن در معرض نویزی با شدت 85 dB (A)؛ شلیک یک گلوله تقریبا” 140-170 dB (A) شدت دارد که انرژی آن برابر با 40 ساعت قرار گرفتن در معرض نویزی با شدت 90 dB (A) است. در جدول زیر منابع رایج نویز را مشاهده می کنید:
| منبع نویز | شدت نویز (dB) |
| شلیک گلوله | 140-170 |
| پرواز جت | 140 |
| کنسرت راک / اره برقی | 110-120 |
| لوکوموتیو / هدفون استریو | 100 |
| موتور سیکلت / ماشین چمن زنی | 90 |
| سطح OSHA برای محافظت شنوایی | 85dB به مدت 8 ساعت |
| مکالمه | 60 |
| اتاق ساکت | 50 |
| نجوا (در گوشی حرف زدن) | 30-40 |
چگونه می توان از کم شنوایی ناشی از نویز پیشگیری کرد؟!
اگرچه کم شنوایی ناشی از نویز دائمی بوده و به طور کامل قابل درمان نیست؛ اما به طور 100% قابل پیشگیری است. برای جلوگیری از این نوع کم شنوایی، می بایست تا حد امکان از قرار گرفتن در معرض اصوات بلند خودداری کرد. همچنین در صورت لزوم از محافظ های شنوایی استفاده شود. محافظ های شنوایی شامل ear muff، ear plug یکبارمصرف و قالب های ضد صوت سفارشی بوده و در صورتی که به درستی استفاده شوند، می توانند بلندی صدا را به اندازه ی 40-20 دسی بل کاهش دهند. بهترین نوع محافظ همان قالب ضد صوت است که توسط شنوایی شناس تجویز می شود. یکی از گزوه هایی که به شدت مستعد ابتلا به کم شنوایی ناشی از نویز هستند، موزیسین ها می باشند که توصیه می شود قبل از ابتلا به کم شنوایی و وزوز گوش، اقدام به تهیه قالب های ضد صوت کنند.
سازمان امنیت و سلامت شغلی (OSHA) کارفرمایان را متعهد می کند که چنانچه سطح نویز در محیط کار برابر یا بیشتر از 85 dB(A) برای میانگین زمانی 8 ساعت باشد، می بایست برنامه های حفاظت شنیداری را برای کارگران خود فراهم کنند. یک برنامه ی حفاظت شنیداری شغلی شامل کنترل های مهندسی و مدیریتی برای کاهش قرارگیری در معرض نویز، آموزش کارگران برای استفاده از محافظ شنوایی و ارزیابی شنیداری سالانه ی کارگران در معرض نویز می باشد. امروزه موبایل های هوشمند این قابلیت را دارند که برنامه ی صداسنج بر روی آن ها نصب کرده و با استفاده از آن، در هر محیط شدت نویز را اندازه بگیرید.
در ارزیابی شنوایی سالانه، تنها آستانه های شنوایی راه هوایی در فرکانس های 8000-250 هرتز اندازه گیری می شوند. چنانچه در ادیوگرام فرد افت آستانه های شنوایی مشاهده شود (میانگین آستانه شنوایی در فرکانس‌های 2، 3 و 4 کیلوهرتز در مقایسه با ادیوگرام پایه 10 دسی بل افت داشته باشد) می بایست برای ارزیابی های ادیولوژیک کامل به کلینیک شنوایی شناسی ارجاع داده شود. شنوایی شناس فرکانس های بیشتر و همچنین آستانه های راه هوایی و استخوانی را بررسی کرده، تست های گفتاری را انجام داده و نوع کم شنوایی (انتقالی/ حسی-عصبی/ مختلط) را مشخص می کند.
آیا کم شنوایی ناشی از نویز قابل درمان است؟!
کم شنوایی ناشی از نویز، بسته به شدت اولیه، پس از 3-2 هفته بهبود می یابد. بر اساس میزان بهبود آستانه ها، دو نوع کم شنوایی ناشی از نویز مطرح می شود:
1- موقت (temporary (TTS)): آستانه های شنوایی به طور کامل بهبود می یابند.
2- دائمی (permanent (PTS)): آستانه ها تا حدودی بهبود می یابند؛ اما کاملا” نرمال نمی شوند.
در حال حاضر، درمان کم شنوایی دائمی ناشی از نویز محدود به تقویت شنیداری و مشاوره است. اگرچه سمعک می تواند اصوات را تقویت کرده و شنیدن آن ها را تسهیل کند؛ اما علی رغم پیشرفت های تکنولوژیک، در برخی موارد نمی تواند مشکلات تمایز گفتار را به طور کامل اصلاح کند. از طرفی بسیاری از افراد به دلیل بالا بودن قیمت سمعک، یا آن را تهیه نمی کنند و یا با کوچکترین مشکلی در استفاده از سمعک، آن را کنار می گذارند. البته چنانچه سمعک توسط یک شنوایی شناس حاذق متناسب با نقص شنیداری و سبک زندگی فرد انتخاب و تنظیم شود، فرد از آن رضایت خواهد داشت.
