شمع گوش چیست؟! چه مزایا و معایبی دارد؟! آیا برای بهبود شنوایی مفید است؟!

احتمالاً شما هم با تبلیغات شمع گوش برخورد کرده‌اید: «روشی طبیعی برای پاک‌سازی گوش»، «آرامش ذهن و بدن در چند دقیقه» یا «جایگزینی بی‌خطر برای شست‌وشوی گوش». اما واقعاً شمع گوش چیست؟ آیا واقعاً مؤثر است یا تنها یک افسانه‌ی مدرن؟ در این مقاله به‌صورت علمی و بی‌طرفانه به معرفی شمع گوش، تاریخچه، نحوه عملکرد، مزایا، معایب و خطرات آن می‌پردازیم و با روش‌های ایمن‌تر برای پاکسازی گوش مقایسه خواهیم کرد.   شمع گوش به عنوان یکی از روش‌های باستانی برای درمان مشکلات گوش از گذشته مورد استفاده بوده است. در خصوص تاریخچه و مبدع این روش اختلاف نظرهای متعددی وجود دارد. برخی منشا آن را به سرزمین تبت و چین نسبت می‌دهند و برخی دیگر شبه قاره هند و یا مصر باستان را سرآغاز این روش می‌دانند. در نسخ تاریخی روش‌های متفاوتی برای چگونگی انجام آن مطرح شده است. امروزه نیز شمع گوش به صورت یک کالای تجاری تولید و در اختیار متقاضیان قرار می‌گیرد. به همین دلیل در این مقاله قصد داریم تا به بررسی چند پرسش مهم در خصوص این روش بپردازیم. در ادامه مطلب کلیپ زبان اصلی به‌همراه زیرنویس در زمینه جرم گوش قرار داده‌ایم که حتما آن را مشاهده کنید.

شمع گوش چیست؟

شمع گوش یا Ear Candle یک لوله توخالی از پارچه پنبه‌ای آغشته به موم (معمولاً موم زنبور عسل) است که یک سر آن درون گوش و سر دیگر آن آتش زده می‌شود. گفته می‌شود حرارت ایجادشده باعث مکش جرم، آلودگی و انرژی منفی از مجرای گوش می‌شود. این روش در برخی درمان‌های جایگزین به‌عنوان راهی برای پاک‌سازی گوش، بهبود شنوایی و کاهش استرس تبلیغ می‌شود. ادعا می‌شود شمع گوش ریشه در طب سنتی چین، مصر باستان یا حتی میان بومیان آمریکا دارد. با این حال، اسناد علمی دقیقی برای تأیید این پیشینه تاریخی وجود ندارد. ورود آن به بازار مدرن بیشتر به دهه‌های اخیر بازمی‌گردد که در فروشگاه‌های محصولات سلامت طبیعی و اسپاها رایج شده است. این روش با نام‌های مختلفی نیز شناخته می‌شود، از جمله:

• Coning یا Auricular Coning
• Thermal- یا Thermo-Auricular Therapy
• Candle Therapy یا Coning Therapy

نحوه استفاده از شمع گوش چگونه است؟!

شمع‌های گوش معمولاً حدود ۲۵ سانتی‌متر طول دارند، توخالی، مخروطی شکل و از پارچه‌ای ساخته شده‌اند که در موم یا ترکیبی از مواد مانند پارافین و موم زنبور عسل آغشته شده است. برای انجام این روش:

• فرد به پهلو دراز می‌کشد.
• شمع در گوش قرار می‌گیرد.
• یک محافظ دایره‌ای یا مربعی شکل از کاغذ، فویل آلومینیومی یا پلاستیک بین شمع و سر قرار می‌گیرد تا از تماس موم داغ با پوست جلوگیری شود. معمولاً حوله‌ای نیز روی سر و گردن شما گذاشته می‌شود تا حفاظت بیشتری ایجاد کند.
• سپس انتهای باز شمع را روشن می‌کنند و آن را به مدت ۱۰ تا ۲۰ دقیقه می‌سوزانند. در این مدت، شعله کنترل شده و بخش‌های سوخته آن جدا می‌شوند تا مسیر باز بماند.
• برخی افراد شمع سوخته را برش می‌زنند تا مواد داخل آن را نشان دهند؛ هرچند این مواد معمولاً باقیمانده موم سوخته خود شمع هستند، نه جرم گوش.

ابتدا در یک کاغذ یا فویل آلومینیوم سوراخی به اندازه قطر شمع ایجاد کرده و شمع را در آن فرو می‌برند تا در حین سوختن، قطرات موم شمع منجر به بروز سوختگی در صورت بیمار نشود. سپس بیمار به پهلو می خوابد؛ به‌گونه ای که گوش مورد نظر در بالا قرار گیرد. در ادامه شمع درون مجرای گوش نگه داشته شده و سپس شمع را روشن می‌کنیم. شمع می‌بایست برای حدود 15 دقیقه در این وضعیت بر روی گوش باقی بماند. در نهایت شمع را خاموش کرده و گوش خارجی را توسط یک دستمال یا پد تمیز می‌کنند.  

شمع گوش چه مزایایی دارد؟

تصور بر این است که در حین سوختن شمع، گرمای ناشی از شعله آن یک حالت خلأ را ایجاد می کند که مکش یا ساکشن ناشی از آن جرم گوش، دبری‌ها و باکتری‌های درون مجرای گوش را به داخل شمع می‌کشاند. در انتهای کار ماده تیره‌ای در وسط شمع جمع می‌شود که ادعا می‌شود همان مواد اضافی درون مجرای گوش است. حتی بعضی افراد می‌گویند گرمای ناشی از سوختن شمع، سبب نرم شدن جرم‌های سخت درون مجرای گوش و خارج شدن آن‌ها طی چند روز پس از انجام این روش می‌شود. آن ها می‌گویند که دود ناشی از سوختن شمع، مجرای گوش را خشک کرده و دفع طبیعی جرم و سلول‌های مرده، قارچ ها، انگل‌ها و سایر ذرات اضافی را تحریک می‌کند. به علاوه در متون گذشته موارد درمانی متعددی به عنوان تاثیرات مثبت شمع گوش مطرح شده است:

• • بهبود درد سینوس‌ها
  • پاکسازی کانال گوش
  • بهبود شنوایی
  • تسهیل گردش لنفاتیک
  • افزایش تمرکز و آرامش ذهنی
  • تقویت عملکرد مغزی
  • کاهش درد و تب ناشی از پارگی پرده گوش
  • درمان عفونت گوش شناگران و عفونت‌های مزمن گوش
  • بهبود گوش درد
  • تقویت حواس بویایی، چشایی و تشخیص رنگ
  • ثبات روانی و احساسی
  • درمان وزوز گوش
  • کمک به تسکین درد مفاصل فک
  • کاهش سرگیجه
  • تقویت سیستم عصبی
  • بهبود بینایی
  • تصفیه خون
  • عملکرد ضد التهابی و ضد عفونی کننده
  • درمان بیماری منییر (Meniere)
  • کاهش استرس و فشارهای عصبی
  • درمان عفونت زونا گوش

آیا واقعا" شمع گوش چنین مزایایی دارد؟!

به نظر می‌رسد که شمع گوش یک روش ساده برای سلامتی است؛ اما این عقیده که قسمت‌های مختلف سر به یکدیگر راه دارند، درست نیست؛ زیرا پرده گوش که در انتهای گوش خارجی وجود دارد، آن را کاملا" از سایر قسمت‌ها جدا کرده است؛ در غیر اینصورت ذرات و آلودگی‌های موجود در هوا از طریق گوش وارد مغز می‌شدند. علاوه بر این، جرم گوش فشرده شده اغلب ماده‌ای سخت و چسبناک است که برای خارج کردن آن به ساکشن قوی نیاز است؛ در حالی که مطالعات نشان می‌دهند شمع گوش هیچ نیروی ساکشن یا فشار منفی را در گوش ایجاد نمی‌کند. دمای ایجاد شده توسط شمع نیز پایین‌تر از دمای بدن بوده و خیلی کمتر از آن است که بتواند جرم گوش را ذوب کند. کاربران این روش می‌گویند ماده تیره وسط شمع سوخته همان مواد اضافی درون مجرای گوش است که خارج شده است؛ اما جالب است بدانید که حتی اگر شمع در نزدیکی گوش نسوزد هم این مواد درون آن ایجاد می‌شوند. مطالعات نشان داده اند که ماده تیره در واقع ترکیبی از موم و بافت سوخته شده‌ی شمع است. بنابراین شاید در نگاه اول شمع گوش همچون روشی جادویی به نظر می‌رسد که مرهم تمامی دردهاست! اما حقیقت این است که این روش در اصل روشی غیرعلمی بوده که بسیاری از افراد از آن توقعاتی غیرمنطقی دارند. اما به سایر تاثیرات بلند بالای شمع گوش بپردازیم! نتایج حاصل از پژوهش‌ها نشان داده است که شمع گوش فاقد هر گونه اثر ضدالتهابی، ضد عفوني، تَب بُر و یا مُسکن است. بنابراین به نظر می‌رسد بسیاری از مواردی که به عنوان تاثیرات این روش بیان می‌شود در واقع تلقین و یا برداشت‌هایی غیرعلمی از این روش سنتی است. از سوی دیگر گزارشات منتشر شده از به کارگیری این روش توسط بیماران مختلف حکایت از آن دارند که حتی برخلاف مزایای ذکر شده در مواردی استفاده از شمع گوش می‌تواند موجب بروز آسیب‌های جدی در بیمار از جمله سوختگی، پارگی پرده گوش، انسداد کانال با پارافین شمع و یا عفونت شود. یکی از موارد مستند در این زمینه تصاویر منتشر شده از در منابع علمی از کانال گوش بیماری است که اقدام به پاکسازی گوش با استفاده از روش شمع گوش کرده است. بعلاوه در سال ۲۰۱۰، سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) اعلام کرد هیچ مدرک علمی قابل اعتمادی برای اثربخشی شمع گوش وجود ندارد و استفاده از آن ممکن است باعث آسیب‌های جدی فیزیکی شود. از این رو استفاده از شمع گوش را به دلیل خطرات زیر ممنوع و غیراستاندارد دانسته است:

• سوختگی پوست، گوش یا پرده گوش
• ورود موم داغ به مجرای گوش
• انسداد گوش به‌جای پاکسازی
• سوراخ شدن پرده گوش
• خون‌ریزی
• آتش‌سوزی ناخواسته
• پنهان ماندن بیماری‌هایی مثل عفونت یا کم‌شنوایی

عکس الف. پرده گوش و جرم موجود بر روی دیواره کانال گوش قبل از انجام روش شمع گوش

عکس ب. کانال گوش پس از اولین جلسه شمع گوش. تجمع مواد سفید رنگ حاصل از سوختن شمع در گوش و انسداد کانال گوش و همچنین بدون تغییر ماندن جرم گوش بیمار.

عکس ج. کانال گوش پس از انجام دومین جلسه شمع گوش. تجمع مقادیر بیشتری از مواد حاصل از سوختن شمع در گوش و انسداد کامل کانال گوش

عکس د. کانال گوش پس از شستشو با آب و تخلیه مواد حاصل از شمع گوش. همان طور که در تصویر مشخص است جرم گوش بیمار بدون تغییر در کانال گوش باقی مانده و شمع گوش تغییری در آن ایجاد نکرده بلکه حتی بخشی از مواد حاصل از آن به پرده گوش بیمار چسبیده است.

حتما این کلیپ آموزشی در زمینه شمع گوش را مشاهده کنید



آیا شمع گوش می‌تواند به وزوز گوش، عفونت یا ورود آب به گوش کمک کند؟

اکنون که مشخص شد شمع گوش نمی‌تواند جرم گوش را خارج کند، بهتر است به سایر ادعاهای نادرست در مورد این روش بپردازیم. برخی طرفداران شمع‌گذاری گوش معتقدند که این روش می‌تواند به وزوز گوش، عفونت گوش یا حتی خارج کردن آب از گوش کمک کند. اما شواهد علمی چنین چیزی را تأیید نمی‌کنند.

• در مورد عفونت گوش، شاید گرمای شمع باعث تسکین موقت درد شود، اما چون درمان اصلی عفونت را انجام نمی‌دهد و از طرفی ریسک سوختگی، پارگی پرده گوش و تشدید عفونت را به‌دنبال دارد، کاملاً غیرقابل توصیه است.
• در رابطه با وزوز گوش، باید توجه داشت که این وضعیت اغلب به دلیل مشکلات زمینه‌ای مانند کم‌شنوایی، اختلالات عصبی یا مشکلات عروقی به‌وجود می‌آید و شمع گوش نه تنها نمی‌تواند علت آن را برطرف کند، بلکه هیچ مدرک علمی برای اثربخشی آن در کاهش وزوز وجود ندارد.
• همچنین برای آب‌گرفتگی گوش پس از استخر یا حمام نیز شمع‌گذاری کارایی ندارد. این روش نه تنها نمی‌تواند آب را بیرون بکشد، بلکه ممکن است وضعیت را بدتر و حتی منجر به عفونت یا آسیب پوستی شود.

آیا تجمع جرم در گوش موضوعی خطرناک است؟

مشاهده و یا تجمع جرم در گوش مسئله‌ای است که بسیاری از افراد نسبت به آن حساسیت دارند و همواره در تلاش هستند تا با ابزارهای مختلف نسبت به نظافت گوش خود اقدام نمایند. این در حالی است که برخلاف تصورات عمومی، ترشحات طبیعی گوش ماده‌ای بسیار مفید و غیرعفونی است که به وسیله غدد چربی و عرق پوست کانال گوش تولید می‌شوند. این ترشحات که به آن‌ها عبارت کلی "سرومن گوش" اطلاق می‌شود در حقیقت وظیفه حفظ رطوبت و چربی پوست گوش و همچنین ضدعفونی فضای کانال گوش را بر عهده دارند. سرومن تولید شده به وسیله گوش طی یک فرآیند طبیعی به آرامی از داخل به سمت خارج کانال گوش حرکت کرده و بدون نیاز به هیچ مداخله‌ای از آن خارج می‌شوند. استفاده از وسایلی از جمله گوش‌پاک‌کن با ایجاد اختلال در این فرآیند موجبات تجمع سرومن را در گوش فرد فراهم می‌کند. پس به یاد داشته باشیم که به طور کلی برای نظافت گوش نیازی به ورود اجسام مختلف به داخل کانال گوش نبوده و نظافت مکرر گوش می‌تواند موجب خشکی پوست، التهاب و یا خارش پوست ناحیه گوش شود.

روش‌های بهتر برای خارج کردن جرم گوش:

خارج کردن جرم گوش یک فرایند حساس است و به دقت زیادی نیاز دارد. هرگز برای خارج کردن جرم گوش خود، جسم خارجی را به درون مجرای گوش فرو نبرید؛ این کار می تواند جرم را به بخش‌های عمقی‌تر مجرا برده و حتی سبب آسیب به پرده تمپان شود. ایمن ترین راه برای خارج کردن جرم گوش، مراجعه به پزشک متخصص گوش و حلق و بینی است. پزشک با روش های زیر جرم را خارج می کند:

• دستگاه ساکشن: ساکشن گوش یکی از روش‌های پیشرفته، ایمن و بدون درد برای خارج کردن جرم گوش است که توسط متخصص گوش یا شنوایی‌شناس انجام می‌شود. در این روش، با استفاده از یک دستگاه مکنده‌ی کوچک و یک میکروسکوپ یا لنز بزرگ‌نما، جرم به‌صورت دقیق و کامل از مجرای گوش خارج می‌شود. چون فرآیند زیر دید مستقیم انجام می‌شود، احتمال آسیب به پرده گوش یا پوست داخل گوش بسیار پایین است. این روش به‌ویژه برای افرادی که سابقه جراحی گوش، پرده گوش سوراخ‌شده یا پوست حساس دارند، گزینه‌ای بسیار مناسب‌تر از روش‌های سنتی است.

• شستشوی گوش باآب: روشی رایج برای پاک‌سازی جرم نرم یا متوسط در مطب پزشک متخصص گوش است. در این روش، ابتدا با استفاده از قطره‌های نرم‌کننده مانند گلیسیرین یا روغن زیتون، جرم را برای چند روز نرم می‌کنند. سپس با کمک یک سرنگ پلاستیکی مخصوص، آب ولرم یا محلول نمکی به‌آرامی به داخل گوش وارد می‌شود تا جرم از دیواره‌های مجرای گوش جدا شده و خارج شود. این روش باید با احتیاط انجام شود، چون در صورت وجود سوراخ در پرده گوش یا سابقه عفونت‌های مزمن، ممکن است باعث التهاب یا عفونت بیشتر شود. بنابراین در صورت شک، مشورت با پزشک الزامی است.

• فورسپس یا پنس مخصوص خارج کردن جرم گوش

استفاده از قطره‌های گوش می‌تواند جرم گوش را نرم کند. این محلول‌ها ممکن است به عنوان قطره استفاده شوند:

• هیدروژن پروکساید؛
• سالین؛
• استیک اسید؛
• سدیم بیکربنات؛
• گلیسرین؛

در صورتی که این محلول‌ها را از داروخانه تهیه کنید، روی آن‌ها دستور مصرف قید شده است و می‌توانید طبق دستور، آن‌ها را استفاده کنید. همچنین می‌توانید از روش‌های خانگی برای خارج کردن جرم گوش استفاده کنید. این روش ها ایمن‌تر از شمع گوش هستند. بعضی از روش‌های خانگی عبارتند از:

1- استفاده از روغن‌ها:

بعضی افراد از روغن‌ها برای نرم کردن جرم گوش استفاده می‌کنند. تاکنون تحقیق علمی در زمینه سودمندی آن‌ها انجام نشده است؛ اما مطمئنا" خطری ندارند. می توان از روغن زیتون، روغن بچه یا روغن‌های معدنی بدین منظور استفاده کرد. در اینجا یک روش برای استفاده از روغن زیتون برای خارج کردن جرم گوش را می‌گوییم:

• یک قطره چکان را از روغن زیتون پر کنید.
• سر خود را به پهلو گرفته و دو یا سه قطره روغن را درون مجرای گوش خود بچکانید.
• چند دقیقه صبر کنید و سپس از یک پارجه برای تمیز کردن روغن اضافی استفاده کنید.
• این کار را به مدت یک تا دو هفته، روزی دوبار تکرار کنید.

2- هیدروژن پروکساید:

می‌توانید از هیدروژن پروکساید 3 درصد به عنوان قطره گوش استفاده کنید. تصور می‌شود که این محلول زمان جوشیدن، بخشی از جرم گوش را جدا می‌کند.

• یک قطره چکان را از هیدروژن پروکساید پر کنید.
• سر خود را به پهلو گرفته و 5 تا 10 قطره از آن را به درون گوش خود بچکانید.
• حدود 5 دقیقه صبر کنید.
• سپس سر خود را برعکی بگیرید تا محلول و جرم گوش حل شده در آن خارج شوند.
• این کار را به مدت 14-3 روز، روزانه یک بار انجام دهید.

3- جوش شیرین:

جوش شیرین و آب یک راه دیگر برای خارج کردن جرم گوش است. تصور می شود این محلول جرم گوش را در خود حل می‌کند.

•  یک قاشق چای‌خوری جوش شیرین را در دو قاشق چای‌خوری آب حل کنید.
• سر خود را به پهلو گرفته و 5 تا 10 قطره از محلول را به داخل مجرای گوش بچکانید.
•  یک ساعت صبر کرده و سپس گوش خود را با آب بشویید.

4- شستن گوش با آب:

فشار ملایم آب می تواند به خارج کردن جرم گوش کمک کند. شما می‌توانید از این روش بعد از هریک از روش‌های بالا که جرم گوش نرم شد استفاده کنید. ترکیب دو روش می تواند موثرتر باشد.

• یک سرنگ مخصوص تمیز کردن گوش بخرید.
• آن را از آب هم دمای بدن پر کنید.
• سر خود را نزدیک یک کاسه بگیرید؛ به گونه ای که گوش مورد نظر پایین باشد.
• با استفاده از سرنگ آب را به درون مجرای گوش بریزید.

نکته مهم: اگر پرده گوش شما پاره است هیچ یک از این روش ها را استفاده نکنید. در این حالت رطوبت می تواند باعث عفونت شود. پس حتما به پزشک مراجعه کنید. همچنین استفاده از روش آخر (شستن گوش با آب) به مهارت زیادی نیاز دارد. اگر فشار آب زیاد باشد، می تواند به پرده گوش آسیب برساند. بنابراین توصیه می شود در چنین مواردی از خوددرمانی پرهیز کرده و در وهله اول به پزشک مراجعه کنید.