سمعک چگونه به درمان وزوز کمک می کند؟!

وزوز عبارتست از درک صدا در حالتی که هیچ تحریک صوتی در محیط وجود ندارد. وزوز اغلب با کم شنوایی حسی-عصبی ناشی از افزایش سن، مواجهه با نویز یا داروهای اتوتوکسیک همراه است. امروزه شیوع وزوز نسبتا” زیاد است. این عارضه گاهی به قدری کیفیت زندگی افراد را تحت تأثیر قرار می دهد که درمان آن ضرورت می یابد.

اساس اکثر درمان های وزوز مشاوره است. در حیطه ادیولوژی، مشاوره معمولا” شامل مجموعه ای از آموزش ها در مورد مبانی فیزیولوژیک و سایکولوژیک وزوز، و استراتژی های ساده ای برای کاهش اثرات آن است. همچنین تجربه ثابت کرده است که صدادرمانی می تواند وزوز را به میزان قابل ملاحظه ای بهبود بخشد.

در کلینیک ارزیابی شنوایی، شنوایی شناس اطلاعاتی را در مورد  روش های مختلف درمان وزوز و مزایا و معایب هر یک از آن ها در اختیار فرد قرار داده و فرد آگاهانه در مورد روش درمانی خود تصمیم گیری می کند. یکی از روش های درمان وزوز، استفاده از سمعک است. اگرچه بسیاری از متخصصین شنوایی سمعک را اولین و بهترین روش برای درمان وزوز می دانند؛ اما

. در این مقاله، اطلاعاتی در رابطه با علت وزوز و نقش سمعک در درمان آن ارائه می شود.

علت بروز وزوز چیست؟!

اولین مرحله برای انتخاب روش درمانی مناسب وزوز، شناخت مکانیسم های نوروبیولوژیک این اختلال است. در حال حاضر، بسیاری از مبانی عصبی وزوز به طور کامل شناخته نشده اند؛ اما رایج ترین فرضیه ارائه شده این است که وزوز ناشی از تغییرات نوروپلاستیکی است که به دلیل کاهش اطلاعات دریافتی از اعصاب آوران شنوایی، در سیستم شنوایی مرکزی رخ می دهد. آنچه این فرضیه را تأیید می کند، این است که اکثر افراد مبتلا به وزوز، کم شنوایی نیز دارند. از طرفی مطالعات نشان می دهند که کم شنوایی ناشی از آسیب حلزون گوش داخلی، سبب کاهش فعالیت خودبخودی یا برانگیخته ی عصب شنوایی شده و بنابراین از طریق کاهش ورودی حسی به سیستم شنوایی مرکزی، تغییراتی را در این سیستم ایجاد می کند.

اکنون این سوال مطرح می شود که چرا با کاهش ورودی های آوران، ساختارهای مرکزی شنوایی تغییر می کنند؟! در واقع این تغییرات به دو دلیل رخ می دهند:

• کاهش مهار مرکزی: اعصاب وابران که از مغز به حلزون گوش می روند، فعالیت اعصاب آوران را کنترل می کنند. بدین صورت که زمانی که شدت صوت از حد معینی بالاتر رود، اعصاب وابران فعالیت سلول های حسی حلزون را کاهش داده و از آسیب اعصاب آوران بر اثر مواجهه با صدای بلند جلوگیری می کنند. در صورت وقوع کم شنوایی (مثلا بر اثر مواجهه با نویز) و کاهش عملکرد اعصاب آوران، عملکرد مهاری اعصاب وابران نیز کاهش یافته و این باعث تغییر در پاسخ ساختارهای شنوایی مرکزی می گردد.
• جابجایی کوک فرکانسی نورون ها در سیستم شنوایی مرکزی: طی چند هفته یا چند ماه بعد از شروع کم شنوایی، نورون های بخشی از مغز (تالاموس و کورتکس شنوایی) که قبل از کم شنوایی به یک ناحیه فرکانسی معین پاسخ می دادند، به فرکانس های مجاور ناحیه ای که دچار ضایعه شده است، حساس می شوند. بدین ترتیب با افزایش اعصابی که به نواحی مجاور فرکانس های آسیب دیده پاسخ می دهند، آستانه های تمایز فرکانسی در این نواحی کاهش می یابد. همچنین تغییرات کوک فرکانسی نورون های کورتیکال، با تغییر در الگوی فعالیت اعصاب آوران شنوایی (افزایش ریت شلیک و همزمانی پاسخ عصب) همراه است. همه این تغییرات در کنار هم سبب بروز وزوز می شوند.

این فرضیه اصطلاحا” مدل مرکزی (central) نامیده می شود؛ بدین معنا که اگرچه علت اولیه وزوز، کاهش ورودی حسی آوران (در بخش محیطی سیستم شنوایی) است؛ اما فعالیت عصبی ناهنجاری که در نهایت سبب درک وزوز می گردد، در بخش مرکزی سیستم شنوایی رخ می دهد. بنابراین ویژگی های درکی وزوز نیز می بایست با بخش هایی از شبکه عصبی که عملکرد ناهنجار دارند، مطابقت داشته باشد. به عبارت دیگر، صرف نظر از سازماندهی فرکانسی در کورتکس شنوایی، چنانچه فعالیت تمام نورون های شنوایی ناهنجار باشد، وزوز نیز به صورت یک نویز پهن باند (مانند صدای باد) درک می شود؛ اما اگر تنها عملکرد تعداد کمی از نورون های شنوایی تغییر کرده باشد، وزوز نیز به صورت یک صوت باریک باند (مانند صدای سوت یا بوق) شنیده می شود که فرکانس آن نیز مطابق با ناحیه ای است که اعصاب شنوایی بعد از وقوع کم شنوایی به آن پاسخ می دهند.

نقش سمعک در درمان وزوز چیست؟!

همانطور که گفتیم، رایج ترین علت وزوز، کاهش ورودی های آوران حسی به مغز بر اثر کاهش شنوایی است. بنابراین پیش بینی می شود که جبران کاهش ورودی های آوران راهی برای جلوگیری یا بهبود تغییرات مرکزی ناهنجاری باشد که سبب وزوز می شوند. به عنوان مثال تحریک اکوستیکی می تواند این کاهش ورودی آوران را جبران کند. مطالعات مختلف نشان می دهند که تحریک اکوستیکی (صوتی) با محرک مناسب ممکن است با مکانیسم هایی که سبب وزوز می شوند، تداخل کند و بدین ترتیب به درمان وزوز کمک کند. علاوه بر این، ممکن است تقویت گفتار و اصوات محیطی، از طریق تداخل با پردازش های مرکزی، آگاهی و توجه فرد را نسبت به وزوز کاهش دهد. همچنین، استفاده از سمعک در افراد مبتلا به کم شنوایی، با بهبود مهارت های ارتباطی و به تبع آن جلوگیری از انزوای اجتماعی و کاهش استرس و اضطراب، به طور غیر مستقیم به کاهش اثرات وزوز کمک می کند.

مطالعه ای در سال 1985 میلادی نشان داد که حدود 62% افراد مبتلا به کم شنوایی، وزوز هم دارند و تقریبا” نیمی از آن ها، گزارش می کنند که در هنگام استفاده از سمعک، وزوز کمتر آن ها را آزار می دهد.

سودمندی سمعک در درمان وزوز چگونه بررسی می شود؟!

چند پرسشنامه وجود دارد که نظر بیماران را در مورد تنظیمات سمعک و اثر آن بر وزوز بررسی می کنند ( THQ – THI – TSQ – TSI). این پرسشنامه ها معمولا” مهارت های ارتباطی در محیط های شنیداری مختلف، کیفیت صدا، واکنش به اصوات محیطی بلند یا ناخواسته و رضایتمندی بیماران را ارزیابی می کنند.

هدف تنظیم سمعک این است که کاربر بیشترین میزان رضایتمندی را داشته باشد. عناصر زیادی ممکن است بر میزان کلی رضایتمندی اثر بگذارند؛ از جمله سودمندی سمعک در برقراری ارتباطات روزمره، قیمت سمعک، اندازه سمعک، راحتی بیمار، کاربری آسان، طول عمر باطری، ارائه خدمات پس از تجویز، ویژگی های شخصی کاربر و انتظارات بیمار از سمعک.

بیشتر بخوانید: جهت کسب اطلاعات بیشتر در مورد وزوز، به بخش بیماری های گوش مراجعه کنید.